Decyzja o wygaśnięciu pozwolenia na budowę ma poważne konsekwencje dla całego postępowania inwestycyjnego. Najczęściej dotyka ona inwestorów, którzy zbyt późno podjęli prace budowlane lub zbyt mocno rozciągali je w czasie. Z formalnego punktu widzenia, wygaśnięcie takiego pozwolenia może nastąpić wówczas, kiedy spełniony zostanie jeden z warunków opisanych w art. 37 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane.
Wygaśnięcie pozwolenia na budowę – ustawa
Zgodnie z literą prawa, pozwolenie budowlane wygasa w dwóch przypadkach. Pierwszym z nich jest sytuacja, w której dana budowa nie ruszyła z miejsca. A więc formalnie nie rozpoczęła się w ciągu 3 lat od momentu, kiedy decyzja o pozwoleniu na budowę domu zaczęła obowiązywać. Liczy się tutaj pierwszy dzień obowiązywania pozwolenia na budowę.
Kolejny przypadek opisany w ustawie stwierdza, iż stosowne pozwolenie traci swoją moc wówczas, gdy prace budowlane zostały wstrzymane, a przestój trwa dłużej niż 3 lata. Jak przedstawił to w swojej interpretacji prawnej ze stycznia 2015 r. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa z mocy prawa w dniu, w którym spełniona została jedna z powyższych przesłanek.
Jednocześnie wydanie przez właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej stosownej decyzji. Gdzie stwierdzi się wygaśnięcie pozwolenia budowlanego zgodnie z art. 37 ust. 1 przytoczonej ustawy, ma charakter deklaratoryjny. W rezultacie czego jest więc dokumentem poświadczającym faktyczny stan prawny zgodnie z zapisami ustawowymi w rzeczonej sprawie. Nie tworzy ani nie znosi określonego stosunku prawnego. Ma to oczywiste konsekwencje dla inwestora, który w takiej sytuacji musi podporządkować się tego rodzaju decyzji. Zatem – w przeciwnym razie, gdy zignorujemy zaistniałą sytuacje prawną i rozpoczniemy bądź wznowimy budowę, dla której upłynął obowiązujący termin realizacji, wszystkie podejmowane prace budowlane będą realizowane w warunkach samowoli budowlanej, zgodnie z wykładnią art. 48 ust. 1 wskazanej ustawy.
Wygaśnięcia pozwolenia – przesłanki
Przy czym ewentualne postępowanie w sprawie samowoli budowlanej może zostać podjęte już po wydaniu przez odpowiedni organ administracyjny osobnej decyzji. W rezultacie stwierdzającej wygaśnięcie pozwolenia budowlanego. Zgodnie z prawem, decyzja stwierdzająca wygaśnięcie pozwolenia na budowę musi opierać się na jednoznacznych i niewątpliwych przesłankach. Nie na domniemaniu, co wyraźnie stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z 8 marca 2007 roku – sygn. II OSK 457/06). Decyzję o wygaśnięciu pozwolenia budowlanego poprzedzić ma stosowne postępowanie dowodowe. Postępowanie powinno umożliwić ustalenie zaistnienia odpowiednich przesłanek, na których oparta zostanie decyzja właściwego organu administracyjnego. Obowiązkiem organu administracyjnego jest jednoznaczne wskazanie daty, w której pozwolenie budowlane straciło swoją moc prawną.
Osobnym przypadkiem, w którym podejmowana jest decyzja o wygaśnięciu pozwolenia budowlanego i to z inicjatywy inwestora. Test to sytuacja, w której dany inwestor podejmuje się inwestycji w miejscu, gdzie zaprojektowano inny obiekt, który uzyskał pełną zgodę i decyzję pozwalającą na przeprowadzenie robót budowlanych.